5 x stappen langs erfgoedplekken

De naam Zwadderkotmolen klinkt fijnproevers wellicht bekend in de oren. De voormalige graanmolen, gelegen aan de Oossebeek, maakt vandaag namelijk deel uit van een gelijknamig gastronomisch restaurant. Je kunt hier ook van ander moois proeven, want de Zwadderkotmolen is ook de startplek voor de Geuzenhoek Wandelroute, die je langs historische pareltjes leidt. 

Mechelse koekoek uit de 13de eeuw

Een van die parels is de Moldergemmolen in Sint-Denijs-Boekel, ook Mechelse Koekoek genoemd. Al in 1229 is er sprake van de watermolen, in de geschriften van de Sint-Salvatorabdij in Ename. Een goeie 200 jaar later staken opstandige Gentenaars de molen in brand, als protest tegen Filips de Goede.

Later werd de Mechelse Koekoek heropgebouwd, en de molen bleef draaien tot in 1968. Vandaag is het gebouw een beschermd monument. Het restaurant is momenteel gesloten.

Oudste protestantse begraafplaats

Absoluut uniek is Korsele, een gehucht van Sint-Maria-Horebeke dat samen met Rokegem en Vrijsbeke de Geuzenhoek vormt. Al sinds de 16de eeuw is dit de thuisbasis van een protestantse geloofsgemeenschap. Intussen wonen er in de Geuzenhoek nog zo’n 90 praktiserende protestanten, en elke zondag vindt er nog een protestantse viering plaats. 

Stap zeker de kerk eens binnen. Je ervaart er een oase van rust. Nadien kun je wegmijmeren op het kerkhof – de enige protestantse begraafplaats van Vlaanderen. Mis hier vooral de imposante treurbeuk niet, die al meer dan 200 jaar oud is. Zijn stam heeft een diameter van meer dan zes meter. 

Wil je meer weten over dit charmante dorpje? Vlak bij de kerk vind je het Protestants Museum de Geuzenhoek. De kleine collectie focust zich op de geschiedenis van de protestantse gemeenschap in Horebeke. Je maakt ook kennis met het werk en leven van Abraham Hans. De volksschrijver werd bekend door zijn jeugdverhalen, ook wel de ‘Hanskes’ genoemd.

Molen met oudste voorgeschiedenis

Terwijl je nog wat nageniet van je bezoek aan Korsele, doemt alweer een ander monument op in het weidse landschap: de Tissenhovemolen van Mater. De staakmolen heeft de oudste voorgeschiedenis van alle nog bestaande windmolens in Vlaanderen. 

De eerste vermelding van de (voorloper van de) molen dateert al uit de dertiende eeuw (‘molendinum de vento quod situm est juxta villam de Materne’). Omdat de Tissenhovemolen op een 85 meter hoog plateau ligt, gebruikten de Duitsers het gebouw tijdens de Tweede Wereldoorlog als uitkijkpost. Sinds 1956 is de Tissenhovemolen beschermd als monument. 

De Orde der Kartuizers is een kloosterorde van kluizenaars, gesticht door Bruno van Keulen in Chartreuse. De contemplatieve monniken trokken zich graag terug in absolute afzondering en eenzaamheid. De geestelijken zijn intussen verdwenen, maar de rust is gebleven.

Bier in stenen kruiken

In Sint-Martens-Lierde, de startplaats van deze wandeling, is de vroegere aanwezigheid van de Kartuizers nog tastbaar aanwezig. Zo maakte de toegangspoort tot het dorp ooit deel uit van de 14de-eeuwe Kartuizerpriorij. 

Die toegangspoort kun je trouwens, net als het priorhuis, het vrouwenkwartier, de brouwerij, de schuur, een deel van de omwallingsmuur en de kerk, bezoeken. Je dorst les je achteraf in café De Kartuizer, waar ze nog altijd kartuizerbier schenken in stenen kruiken met drie oren. 

Beschermd dorpsplein

Verderop voert de route je langs Hemelveerdegem, en dorp dat er zo idyllisch uitziet als zijn naam doet vermoeden. Het dorpsplein is trouwens in zijn geheel een beschermd monument. Patroonheilige van het dorp is Sint Jan. Spring zeker eens binnen in de dorpskerk. Een uniek, 16de-eeuws retabel vertelt het leven van de heilige. 

Is de kerk niet open, breng dan een profaner bezoek aan het authentieke dorpscafé dat eveneens genoemd is naar de patroonheilige. Een ideale stop voor een drankje op het terras of aan de toog, in het gezelschap van de vaste stamgasten. 

Graanmolen van de Kartuizers

Via de Watermolenstraat, in het grensgebied tussen Sint-Martens-Lierde en Deftinge, wandel je voorbij een – je raadt het nooit – watermolen. Of toch de restanten ervan. De geschiedenis van de korenmolen gaat minstens terug tot in 1243, want toen werd de molen voor het eerst vermeld. De Kartuizers gebruikten deze Lindeveldmolen om het graan voor hun brood te malen.  
 

Deze wandeling is minder lang dan de andere. Dat geeft je extra tijd om Ename te ontdekken, waar de route start en eindigt. Vandaag is Ename een klein dorp, maar zo’n 1000 jaar geleden was het een plek met internationale betekenis. De Provinciale Erfgoedsite laat je kennismaken met dat verleden. 

Om te beginnen stond in Ename ooit een Benedictijner abdij – het gelijknamige abdijbier is vandaag nog altijd heel geliefd. De restanten van de abdij zijn nog te zien in het Archeopark, een archeologische openluchtsite. Van april tot oktober laat een Tijdsvenster je het abdijleven ervaren dankzij een 3D-reconstructie van oude abdij.   

Oudste wandschilderingen van Vlaanderen

Naast het Archeopark ligt een opvallend, modern gebouw: het Erfgoedcentrum. Hier kun je de archeologische restanten van de abdij bewonderen. Het Pam Ename brengt dan weer de geschiedenis van de streek op een interactieve manier tot leven. Je leert er meer over het dagelijkse leven van heren en knechten, abten en lekenbroeders ...

Stairway to heaven

Een andere getuige van de hoogdagen van Ename is de Sint-Laurentiuskerk. In deze vroeg-romaanse kerk werden wellicht de oudste wandschilderingen van Vlaanderen ontdekt. Vlak bij de kerk vind je Huis Beaucarne, een 18de-eeuwse meesterwoning die tot in de kleinste details bewaard is gebleven. Je bezoek sluit je af met een Engelse high tea op de prachtige binnenplaats.  

Via de Zwijndries – de kasseien van deze helling zijn beschermd als monument – stap je naar Bos ‘t Ename. In dit bos gingen eeuwenlang monniken en boeren wandelen. Het Bos ‘t Ename is net een tikje anders dan de andere bossen. Midden tussen de bomen vind je een houten trap. Beklim de trap voor een magistraal uitzicht op Oudenaarde. Bij goed weer kun je zelfs Gent zien liggen in de verte. 
 

Halverwege de 18de eeuw dwaalde in de buurt van Velzeke een zekere Jan de Lichte rond. Gedreven door armoede ging hij samen met zijn bende over tot diefstallen, overvallen en zelfs moord. In de loop van de jaren groeide hij uit tot een soort Vlaamse Robin Hood. Louis Paul Boon wijdde een boek aan hem, en in 2018 mocht Matteo Simoni in de huid kruipen van de bendeleider voor de Vlaamse serie De bende van Jan de Lichte. 

In deze wandeling treden we in de voetsporen van de volksfiguur – al bleven wij daarbij wel altijd op het juiste pad. Infozuilen langs het parcours vertellen je meer over het woelige leven en het tijdperk van Jan. 

Romeinse heirbaan

Wellicht stapte Jan de Lichte ooit over de Paddestraat. De weg deed vroeger gedeeltelijk dienst als Romeinse heirbaan tussen Boulogne en Keulen. Vandaag is de 2,4 kilometer lange kasseibaan, die je wellicht kent van de Ronde van Vlaanderen, beschermd als monument. 

Iets verderop stap je langs het Archeocentrum Velzeke. In dit Gallo-Romeins museum snuif je nog meer geschiedenis op. Aan de hand van bodemvondsten uit de streek kom je te weten hoe het dagelijkse leven eruitzag in de prehistorie, de Gallo-Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen in Oost-Vlaanderen. 

Jan de Lichte achterna

Ook al was Jan de Lichte geen doetje, hij kreeg toch zijn eigen wandelpad in Velzeke. Deze route volgt deels dat pad, dat je laat kennismaken met de omgeving van het huis waar Jan opgroeide. Op het mooie weggetje langs het kabbelende water vergeet je al snel dat je hier eigenlijk in de voetsporen van een schurk wandelt. 

De Vlaamse Ardennen zijn dé molenregio van Vlaanderen, en ook op deze wandelroute kom je er een tegen: de Bostmolen. Zoals wel meer molens in deze streek doet ook de Bostmolen dienst als restaurant. Op zondag en maandag kun je hier je honger en dorst stillen. Probeer zeker het huisbier Bostmolen Blond eens uit! 
 

Geraardsbergen, gesticht door Boudewijn VI van Vlaanderen na 1060, is een van de oudste steden van Vlaanderen. De graaf koos de plek uit omwille van zijn strategische ligging: op een heuvel dicht bij de grens met het hertogdom Brabant en het hertogdom Henegouwen. Deze wandeling laat je genieten van enkele parels uit de rijke geschiedenis van Geraardsbergen. 

Manneken Pis

Aan de start van de wandeling, op de Markt, kun je je ogen al meteen de kost geven. Vooral het stadhuis en de Sint-Bartolomeuskerk zijn prachtig. Voor het stadhuis staat de Marbol, de enige overgebleven fontein in gotische stijl in Vlaanderen. Of toch een getrouwe kopie. Het originele exemplaar staat nu in de binnentuin van het Onze-Lieve-Vrouwehospitaal in de Gasthuisstraat. 

Naast de fontein staat Manneken-Pis onverstoorbaar te plassen, de eerste van de drie beroemde M’s van Geraardsbergen (Manneken-Pis, de Muur en mattentaarten). Dit beeldje uit 1459 is precies 160 jaar ouder dan zijn beroemdere broertje in Brussel. En net als zijn broer heeft ook dit Manneken een reeks kostuums. 

De Vredestraat

Loop in de Vredestraat, een zijstraat van de Markt, de huizen niet zomaar voorbij. Hier staan heel wat waardevolle gebouwen. Het Ideeënhuis op nummer 20 heeft een classicistische gevel en een authentieke 18de-eeuwse vitrine, maar dateert van de middeleeuwen. Een vergelijkbare bouwstijl vind je op nummer 45, het Huis der Lombarden. 

Via de abdijstraat kom je op de site van de Sint-Adriaansabdij. In de 12de eeuw was deze abdij met park een bedevaartsoord met internationale uitstraling. Bezienswaardigheden hier zijn het Abtenhuis, het Koetshuis, het Poortgebouw en de IJskelder, een beschermde locatie voor vleermuizen. 

Steilste park van Vlaanderen

Het Lorreinestraatje brengt je via de Vesten naar de tweede M van Geraardsbergen: de Muur. Na je beklimming van de steile Oudenbergstraat kun je even uitblazen aan de neobarokke Onze-Lieve-Vrouwkapel. Bij de oriëntatietafel achter de kapel heb je bij helder weer een panoramisch overzicht op de hele streek. 

Al even hellend als de Muur is het Grupellopark, het steilste park van Vlaanderen. Bovenaan het park waakt een imposant Heilig-Hartbeeld over de stad, beneden troont het monument Den Olifant, een kolonialistisch eerbetoon aan negen inwoners van Geraardsbergen die sneuvelden in Belgisch Congo. 

Priorij van Hunnegem

Nog ouder dan Geraardsbergen is de Frankische nederzetting Hunnegem, die uit de 6de-7de eeuw stamt. Na de stichting van Geraardsbergen ging alle aandacht naar die stad en werd Hunnegem een soort buitenwijk. 

Al in de 11de eeuw stond hier een Onze-Lieve-Vrouwkapel, die later uitgroeide tot een heuse parochiekerk. In de 14de eeuw werd de kerk een bedevaartsoord voor Maria, en in 1624 bouwden de benedictinessen hier een priorij. Vandaag is in de kerk museum Huge ondergebracht, met tijdelijke expo’s en een overzicht van de geschiedenis van Geraardsbergen en Hunnegem.   

Loop zeker ook eens langs het Oud-Hospitaal, vermoedelijk gebouwd in 1200. Het gebouw doet momenteel dienst als kunstacademie. In de binnentuin bevindt zich de oorspronkelijke Marbol, de fontein die vroeger op de Markt stond.